رودخانه ها یکی از منابع تامین آب هستند.
در ابتدا بیشتر شهرک های انسانی تنها در مناطقی که آب های سطحی زیادی وجود داشت، مانند رودخانه ها یا چشمه های طبیعی ایجاد می شد. در طول تاریخ، مردم سیستم هایی را طراحی کرده اند که آب را به جوامع و خانه هایشان منتقل می کرد و فاضلاب را تصفیه می کرد.
فن آوری های انتقال آب
در طی هزاران سال، تکنولوژی به طور چشمگیری فواصل انتقال آب را افزایش داده است. علاوه بر این فرآیندهای تصفیه آب آشامیدنی و تصفیه فاضلاب نیز بهبود یافته‌است.
ظروف سفالی و پوست حیوانات
در زمان‌های قدیم، برای آوردن آب به سراغ رودخانه یا چاه می رفتند، یک ظرف سفالی یا پوست حیوانات را با آب پرمی کردند و آن را به هر جایی که می خواستند حمل می کردند.
در عصر سنگی چینی ها برای نوشیدن آب از آب چاه استفاده می کردند و چاههای زیادی در این کشور حفر شده است. مدارک باستان‌شناسی و اسناد قدیمی چینی نشان می دهد که چینی‌ها استعداد و مهارت بالایی در حفاری عمیق برای تأمین آب آشامیدنی داشتند. همچنین اعتقاد بر این است که شصت چاه در جنوب غربی پکن برای نوشیدن و آبیاری در حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد حفر شده است
شادوف
اولین پیشرفت فن‌آوری در حوزه انتقال آب شادوف که ابزار آب کشی از چاه به شکل اهرمی با بازوی طولانی بود. این دستگاه مانند الاکلنگ بود که یک سطل بزرگ در یک سر و یک وزنه بر روی دیگری داشت. یک نفر می‌تواند این کار را انجام دهد و می‌تواند آب کافی را در یک روز برای آبیاری یک جریب زمین بلند کند. این کار پرزحمت و کمرشکن بود. این روش تا چند صد سال بعد از میلاد مسیح ادامه داشت
چرخ پارسی
این سبک ممکن است در مصر، ایران یا هند اختراع شده‌باشد، عمدتاً برای آبیاری مورد استفاده قرار می‌گرفت. دارای چرخ عمودی و افقی است که چرخ عمودی به یک چرخ افقی متصل می شود که به طور سنتی به وسیله نیروی حیوانی (گاو، الاغ‌ها و غیره) حرکت می کند.
پمپ
ارشمیدس برای انتقال آب، پمپ را اختراع نمود که پیچ ارشمیدس نیز نامیده می شود. این پمپ شکل لوله‌ای مارپیچ بود که محور آن زاویه‌ای ۴۵ درجه با راستای افقی می‌ساخت. یک سر پیچ در مخزن آب قرار داشت و با چرخاندن پیچ آب از لوله بالا می‌رفت
تاریخچه لوله کشی در جهان
لوله‌کشی به طور کلی به نصب لوله‌های سفالی، سیمانی یا فلزی برای انتقال مایعات، گازها گفته می شود. رومی‌ها اعتقاد داشتند بیماری‌ها دلایل طبیعی دارند و می تواند علت آنها آب ناسالم و بهداشت عمومی باشد. ازاین رو هدف آنها بهبود سیستم سلامت جمعی بود تا هر فرد در امپراطوری روم بتواند از آن بهره‌مند باشد.
شهرهای بزرگ و کوچک و قلعه‌ها نزدیک چشمه ساخته می‌شدند. همان‌طور که شهرها و روستاها رشد می‌کردند نیاز به تامین آب از زمین‌های دیگر پیدا می‌شد. تلاش برای انتقال آب با حجم زیاد از زیرزمین، از طریق لوله، غیرممکن بود زیرا لوله‌های سربی خیلی ضعیف بودند ولوله‌های برنزی هم خیلی گران‌قیمت بودند. رومی‌ها نمی‌توانستند لوله‌های چدنی بسازند زیرا در آن زمان دانش انجام آن را نداشتند. رومی‌ها به این نتیجه رسیدند که آب را از روی زمین از طریق لوله‌ها منتقل کنند. وقتی آب به شهر می‌رسید تقویت می شد و به درون لوله‌های سرامیکی و برنز کوچک‌تری ریخته می شد. برای به جریان انداختن آب در زمین‌های هموار و با کم شیب، لوله‌ها با شیب کم ساخته می‌شد. در این شیوه دره‌ها با کانال‌های آب قطع می‌شدند. یکی از مشهورترین کانال‌ها پنت دو گارد در نیمز واقع در جنوب فرانسه است.
بعضی از جاها این امکان وجود داشت که رومی‌ها آب را از طریق تونل منتقل کنند اما این روش فقط برای تپه‌های نسبتاً کوچک امکان‌پذیر بود.
تاسیسات لوله کشی در روم باستان
روم به‌عنوان پایتخت نیاز به یک روش کارا برای عرضه آب داشت. عرضه آب توسط ژولیوس فرانتیوس که ۹۷ سال بعد از میلاد مسیح درروم به‌عنوان امور آب منصوب‌شده بود طراحی شد. کانال آبی که وارد روم می‌شد حدود ۱ میلیون لیتر آب را در یک روزبه شهر می‌رساند. فرانتینوس به این کارش افتخار می‌کرد اما انتقادات و تذکرات سایر مهندسین مشهور هم در آن بی‌اثر نبود.
چنین کارهای مهندسی را که مقدار زیادی آب وارد شهر شود را با اهرام ساکن و ساختمان‌های مشهور بی‌خاصیت مصریان مقایسه کنید. آب با این حجم از طریق کانال وارد شهر می‌شود انگار رودخانه‌ای به شهر می‌ریزد. تقریباً هر خانه‌ای آب‌انبار و آب و فواره داشت.
بهداشت شخصی هم یک موضوع روزمره در روم بود و حمام‌های مشهور نقش مهمی در آن بازی می‌کردند. از افراد فقیر و ثروتمند از این حمام های عمومی استفاده می‌کردند. بسیاری از مناطق مسکونی رومی دارای انواعی از حمام ها بودند. شهرت بریتانیا در حمام‌هایش است که رومی‌ها به آنها آکواسولیس می‌گفتند. هزینه ورود به حمام بسیار ارزان بود این قیمت بسیار ارزان برای این بود که مطمئن بشوند هیچ‌کس به خاطر قیمت بالا حمام نکرده نمی‌ماند.
از روی نوشته‌های سنکا فیلسوف رومی متوجه می‌شویم رومی‌ها هزینه زیادی برای ساخت حمام می‌کردند. او می‌نویسد دیوار حمام‌ها دارای آینه‌های بزرگ و سنگ مرمر بود و آب از شیرهای نقره‌ای جاری می‌شد این حمام‌ها مربوط به افراد عادی بود (سنکا) طبق گفته او حمام ثروتمندان دارای آبشار بوده است؛ حتی افراد بیمار برای رفتن به حمام تشویق می‌شدند زیرا آنها اعتقاد داشتند با این کار سلامتی‌شان را به دست می‌آورند.
خیابان‌ها و خانه‌های رومی دارای سرویس بهداشتی بوده است. سایر شهروندان هم از سرویس‌های بهداشتی که قبلاً توسط ثروتمندان ساخته‌شده بود، استفاده می‌کردند و به‌نوعی نشان‌دهنده وضعیت رفاه در آن زمان بود. گفته می‌شود تا سال ۳۱۵ بعد از میلاد رومی‌ها ۱۴۴ عدد سرویس بهداشتی عمومی داشتند که با آب شسته می شدند.
همه قلعه‌ها، داخلشان سرویس بهداشتی داشتند و برای تکمیل آن رومی‌ها به یک سیستم فاضلاب بسیار کارا احتیاج داشتند. پلینی می‌نویسد رومی‌ها اعتقاد داشتند فاضلاب بزرگترین دستاورد شهرشان بود.
هفت رودخانه ساخته شد تا فاضلاب درون شهرها در آن جریان پیدا کند تا فشار آب همه فاضلاب‌ها را به بیرون ببرد. اهمیت بهداشت عمومی تا جایی گسترش پیدا کرد که بیمارستان‌های نظامی که سیستم تصفیه آب و فاضلاب داشت هم به آن پیوستند. به‌وضوح مشخص است که رومی‌ها عقیده داشتند سربازان مجروح در محیط‌های بهداشتی زودتر سلامتی‌شان را به دست می‌آورند.
امپراتوری روم لوله‌کشی داخلی داشت به این معنی که جوی آب و لوله‌هایی بودند که به خانه‌ها و چاههای عمومی و فواره مردم منتهی می شدند. مردم روم و سایر ملل از لوله‌های سربی استفاده می‌کردند; در حالی که عموماً تصور می‌شد علت مسمومیت در امپراطوری روم لوله های سرب باشد
یونان باستان
تمدن یونان باستان که به عنوان تمدن مینوس شناخته می‌شد، اولین تمدن بود که از لوله‌های سفالی زیر زمینی برای دفع فاضلاب و تامین آب استفاده کرد. پایتخت آنها، نوسوس، یک سیستم آبرسانی خوبی برای آوردن آب تمیز و بردن آب فاضلاب سازمان دهی کرده بود.
تمدن مینوس غنی ترین و شگفت انگیزترین تمدن دنیای اژه ای شناخته شده است از بزرگترین کاخ های مینوسی کاخ کنسوس است در زیر کاخ، شبکه کار آمدی برای فاضلاب از لوله های سفالی ساخته شده است و به همین علت، احتمال زیادی می رود که کنسوس یکی از بهداشتی ترین شهرهای جهان تا پیش از سده بیستم بوده باشد.
اولین سرویس بهداشتی به قرن ۱۸ باز می‌گردد. در تمدن مینوس، مجرای فاضلاب سنگی به صورت دوره‌ای با آب تمیز مکرر شسته می‌شد. علاوه بر سیستم‌های پیچیده آب و فاضلاب سیستم‌های حرارت دهی دقیق را ابداع کردند.
یونانیان باستان در آتن و آسیای صغیر نیز از یک سیستم لوله‌کشی داخلی استفاده می‌کردند که برای رگبار فشار مورد استفاده قرار می‌گرفتند. مخترع یونانی، هرون، از لوله‌کشی تحت فشار برای اطفا حریق در شهر اسکندریه استفاده کرد. مایان ها سومین تمدنی بودند که از سیستم لوله‌کشی داخلی با استفاده از آب تحت فشار را به کار گرفتند.
تاریخ لوله کشی آب ایران
ایرانیان از دیرباز از سیستم های لوله کشی بهرمند بودند. ابتدا از لوله سفالی را برای لوله کشی استفاده می نمودند و بعدها لوله های فلزی را بکار بستند.
لوله کشی سفالی
در اولین فصل کاوش در شهر سوخته کوچه ها و خانه های منظم، لوله کشی آب و فاضلاب با لوله های سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود برنامه ریزی شهری در این شهر است.
سر آغاز لوله‌کشی فنی در ایران، در دوره ساسانی با لوله های سفالی است. ایرانیان از گذشته های دور از آب آشامیدنی برخوردار بودند. با اين سيستم لوله‌کشي، آب آشاميدني به درون خانه‌ها آورده مي‌شد. لوله‌کشي آب در دوران ساسانيان شامل لوله کشی آب شهری و کشاورزی بود که بر پايه يافته‌هاي بسيار پيشرفته دانش آن روز بوده است.
اما تنها چیزی که از آن دوران باقی مانده است، تنبوشه (لوله های سفالین که بهم پیوسته در زیر زمین) است که مردم در دوران ساسانيان با اين فناوري، چشمه‌هايي که در پايين شهر قرار داشته‌اند را لايروبي کرده و با ايجاد حفره، آن را با ساروج اندود مي‌کرده‌اند و آب چشمه‌ها را به سمت شهر مي‌آورده‌اند؛ آنگاه براي چسباندن لوله‌ها به هم از روش اتصال لوله‌هاي سفالي از راه ساخت جفتي نر و ماده انجام مي‌گرفته است. ساسانیان پس از اتصال تنبوشه‌هاي نر و ماده، دورآن‌ها را با ساروج که ماده‌اي ساخته شده ازآهک، گچ و سفيده تخم‌مرغ است مي‌پوشاندند
لوله کشی فلزی
سرآغاز لوله‌کشی با لوله‌های فلزی در ایران سال ۱۳۰۲ در بیرجند توسط بنگاه آب لوله بیرجند است.
بنگاه آب لوله بیرجند اولین سازمان آبرسانی در ایران است. چرا شهر بیرجند به عنوان لوله‌کشی فلزی به سبک جدید در ایران شناخته می‌شود؟ با پایان جنگ جهانی اول، لوله‌هایی كه ارتش انگلستان برای لوله‌كشی اردوگاه‌های نظامی خود به منطقه سفیدانه واقع در ۲۵ كیلومتری بیرجند آورده بودند، بلااستفاده باقی مانده بود.
مردم بیرجند كمك نمودند تا لوله‌های موجود در اردوگاه‌های نظامیان گلستان را خریداری نمایند بقیه لوله‌های مورد نیاز از هندوستان تهیه و با شتر به محل منتقل گردید. كار لوله‌كشی توسط یكی از روس‌های مهاجر حاضر در منطقه به نام سویستانو‌ف و به كمك چند نفركارگر فنی محلی صورت گرفت.
اولین بار در سال ۱۳۰۱ طرح احداث شبكه‌هاي لوله كشي آب شرب شهرهاي ايران بررسي و بخشي از شهرها لوله كشي شدند. بنگاه مستقل آب لوله بيرجند، اولين سازمان آبرساني در ايران است كه در سال ۱۳۰۲ در شهر بيرجند شروع به فعاليت كرده است.
تهران برخلاف شهرهای بزرگ دنیا در کنار رودخانه بنا نشده است؛ به همین دلیل بخشی از آب مورد نیاز این شهر باید از نقاط دوردست و رودخانه‌های اطراف تامین و منتقل شود. لوله كشي آب تهران از ماجراهاي بسيار مهم تاريخ تهران است كه پياده‌سازي‌اش حدود ۴۰ سال به طول انجاميد. تا سال ۱۳۰۶، آب شهر تهران توسط قنات هاتامین می‌شد. در این سال عملیات احداث کانال انتقال آب رودخانه کرج به تهران آغاز شد.
پیشرفت در سیستم لوله کشی آب خیلی آرام صورت گرفت، ودر واقعا از زمان سیستم کانال‌های آب رومی هیچ پیشرفتی حاصل نشد تا قرن نوزدهم که منجر به ساخت لوله‌ها شد. سرانجام پیشرفت در تفکیک‌سازی، موجب جدا شدن آب‌های زیرزمینی از سیستم فاضلاب شد.
ساخت لوله‌های لوله‌کشی استاندارد شده با لبه پهن که در ساخت آنها از قیر برای جلوگیری از نشتی آب استفاده می‌شد به تمدن دره سند باز می‌گردد. آغاز عملیات لوله‌کشی به زمان تمدن‌های باستانی مثل یونان، روم، ایران، هند و تمدن چین باز می گردد. آنها حمام‌های عمومی را توسعه بخشیده و آب آشامیدنی در دسترس عموم قرار دادند تا از هدر رفتن آب جلوگیری نمایند.
نتیجه گیری
آیا می‌دانستید که لوله‌کشی به تمدن‌های باستانی چینی، هندی، یونانی، رومی و ایرانی باز می‌گردد؟ این فرهنگ‌ها راهی برای لوله‌کشی مدرن با استفاده از لوله‌های اولیه که آب آشامیدنی را به حمام‌های عمومی شهر انتقال می‌دادند، هموار کرد. صدها سال پیش، آب به اندازه امروز ضروری بود. آب شیرین یک منبع گرانبها است که برای نوشیدن و بهداشت مورد نیاز است. بدون لوله‌کشی، سلامتی مردم ما نمی توانست حفظ شود.
نمونه‌هایی اولین روش انتقال آب در بین‌النهرین مشاهده شده است؛ که در آن بردگان گلدان‌های بزرگ آب را از رودخانه حمل می‌کردند. اولین لوله آب مسی توسط باستان شناسان در دره رود ایندوس درپاکستان کشف شده است. مصری‌ها به خاطر استفاده از لوله‌های مسی در ساخت حمام ها ی اهرام معروف شدند.
مصریان از همین ابتکار برای ساختن سیستم‌های دقیق آبیاری و فاضلاب برای استفاده عمومی بکار گرفتند. سیستم های لوله کشی روم باستان چند هزار سال بعد ساخته شد. نوآوران در امپراتوری روم به عنوان بهترین لوله کش در تاریخ به رسمیت شناخته شدند تا زمانی که لوله کش های آمریکایی سیستم های فاضلاب جدید در قرون ۱۹ و ۲۰ ساختند.
منبع:https://amjadshop.com/